Yazar: Betül Çubukçu

Türk sinema tarihinin önemli adımlarından biri olarak kabul edebileceğimiz Şark İttihad Sinema ve Tiyatro Osmanlı Anonim Şirketi ilk Osmanlı Sinema ve Tiyatro Şirketi olma özelliğini taşımaktadır.

Daha ziyade azınlıkların ve yabancı uyrukluların ağırlıkta olduğu bu sektörde böyle bir girişim oldukça dikkat çekmiştir.

29 Mart 1917 tarihinde İstanbul’da kurulan şirket Galata’da, Roma Hanı’nda çalışmalarına başlamış ve Cumhuriyet’in ilk yıllarına değin varlığını devam ettirmiştir. Şirketin, nizamnamesinde yer alan bilgilere göre; ülkenin diğer yerlerinde veya yabancı ülkelerde dahi şubelerinin bulunabilecektir.

Şirketin amacı, İstanbul’da ve genellikle de doğuda tiyatrolar ve sinemalar inşâ ve idare etmek, bunların ticaretini ve her çeşit reklamını yapmak bizzat veya katılım yoluyla sektöre yönelik girişimlerde bulunmaktır.

Şirketin 23 Mart 1918’de “Lüksenburg”, “Roâyal”, “Amfi” sinemaları ile “İsketing” Tiyatrosu’ndan oluşmakta olduğu, Sinema Müfettişliğine ise, İtalyan tebaasından Oskar Danorya’nın atandığı da bilinmektedir.

Ekonomi ve İktisat Bakanlığı’nın, 25 Aralık 1923 tarihli listesinde İstanbul’da kurulmuş Türk şirketleri arasında; “Şark İttihat Sinema ve Tiyatro Şirketi ” açıklamasıyla kayıtlardan takip edilebilmektedir. Şirketin aynı adreste 1924 ve 1927 yıllarında da varlığını devam ettirdiğini görmekteyiz. 1926 yılında Amerikan Konsolosluğu Türkiye’deki sinemalar ile ilgili olarak bir rapor hazırlamıştır. Bu rapora göre, Şark İttihat Sinema ve Tiyatro Şirketi’nin ülkedeki en güçlü acenteler arasında olduğu ve kimi yerel sinemaları da denetledikleri bilgisi yer almaktadır.

Ancak asker emeklisi tüccar Naci’nin, Siirt Milletvekili Mahmut Beye, İstanbul’daki sinema sektörü ile ilgili olarak gönderdiği rapordan hareketle bilgiler veren Scognamilo’ya göre, İstanbul’da 1928-1929 yılları arasında “dış alımcı ve dağıtıcı şirketler” arasında Şark İttihâd-ı Sinema ve Tiyatro Osmanlı Anonim Şirketi, bulunmamaktadır. Bu durumda mevcut veriler şirketin 1928 yılı başlarında işlevini yitirerek kapandığı izlenimini uyandırmaktadır.

Sonraki yıllara ait detaylı bilgilere ulaşılamasa da Türk sinemacılığına önemli bir katkı sağladığı görülmektedir.

Kaynakça

• Sarısır, S. (2018). Türk Sinema Tarihinde Önemli Bir Girişim: İlk Osmanlı Sinema ve Tiyatro Şirketi. OTAM, 44/Güz 2018, 255-277.
• Şahin, F. (2018). I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı’da Sinemacılığın Şirketleşme Tezahürleri: Şark İttihad Sinema ve Tiyatro Osmanlı Anonim Şirketi. Osmanlı Miras Araştırmaları Dergisi ss. 95-114